Konumuz isminden de anlaşılacağı üzere Osmanlı teşkilât tarihidir. Modern Türkiye idaresinin oluşumu altı yüzyıllık ömrü olan bu imparatorluğun tarihini incelemekle anlaşılabilir: Bu isimden sadece Osmanlı Devletinin bürokratik örgüt şemalarının ve örgüt fonksiyonlarının anlatılacağı biçiminde bir sonuç da çıkarılmamalıdır. Çünkü Osmanlı teşkilâtı; kentlerin, kırsal bölgelerin yani ülkenin tüm iktisadî-sosyal sisteminin incelenmesini içeren bir kavramdır. Bu nitelik, kuşkusuz sırf Osmanlı ülkelerinin tarihine özgü değildir. Her ülkenin tarihini incelemek için böyle yapmak gerekir. Osmanlı tarihi, Türkiye’nin ve Türkler’in tarihinin ötesinde bir anlama sahiptir. Bugün Balkanlar, Tuna boyu, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki sayıları yirmiyi aşan çeşitli dil, din ırk ve siyasal rejime sahip ülkenin ortak bir mirasın sahipleri olarak birtakım ortak sorunlarla karşı karşıya olduğunu biliyoruz. Bu sorunlar bir ölçüde Osmanlı’nın yaşayan tarihidir. Akdeniz dünyasında üç tane “Roma İmparatorluğu” vardı. Bu üç Roma, yeniçağların ulusçu imparatorluklarından farklı, kendilerine özgü geleneksel yapıları ve ideolojileri olan siyasal toplumsal sistemlerdi. Bu geleneksel Roma imparatorluklarının üçüncüsü ve sonuncusu Osmanlı İmparatorluğu’dur. Onun içindir ki bu imparatorluğun kurumlarını ve yapısını incelemek, Türkler’in tarihini incelemenin ötesinde bir anlam taşımaktadır, diyoruz.
Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi
İlber Ortaylı